Spektakl Młody mężczyzna powstaje na podstawie książki ubiegłorocznej noblistki Annie Ernaux pt. Le jeune homme

„Le jeune homme” jest w jej dorobku książką szczególną, ponieważ na dalszy plan zeszły w niej tematy dotąd bardzo mocno istniejące w literackich utworach Ernaux, takie jak hierarchiczność, nadużywanie władzy, kwestie wykluczenia społecznego i klasowego – mówi Katarzyna Kalwat, reżyserka spektaklu.

Na pierwszym planie w tym utworze znalazł się natomiast temat bliskości, namiętności i relacji z mężczyzną. Punktem wyjścia było dla Katarzyny Kalwat pytanie, jak obecność kogoś dużo młodszego od noblistki wpłynęła na życie francuskiej pisarki. 

Młody mężczyzna, którego Ernaux nazywa A., staje się kimś, kto zmienia bieg jej życia. Za jego sprawną pisarka w swoisty sposób odpamiętuje swoje historie, często bardzo trudne, i nadaje im nowy wymiar. Dzięki temu zaczyna istnieć jako kobieta przemawiająca z pozycji siły i władzy. W teatrze rzadko mówi o dojrzałych kobietach, o kobietach będących w sile wieku – podkreśla Katarzyna Kalwat. 

Reżyserka zwraca uwagę na to, że realizatorzy i aktorzy potraktowali tekst Annie Ernaux pt. „Le jeune homme” jako zadanie aktorskie.

Zawarte w nim tematy i zdarzenia stały się punktem wyjścia do odegrania przez aktorów scen, często trudnych. Scenariusz jest więc połączeniem oryginalnego tekstu Annie Ernaux oraz osobistych wypowiedzi i improwizacji aktorów – mówi reżyserka spektaklu.

W „Młodym mężczyźnie” zagrają Ewelina Paszke-Lowitzsch i Dominik Smaruj.

Gram, a może performuję, Annie Ernaux, francuską noblistkę z 2022 roku. Towarzyszy mi Dominik Smaruj – mój były student, ale staramy się nie posługiwać tą relacją – zapewnia Ewelina Paszke-Lowitzsch.

Ewelina uczyła mnie scen aktorskich na pierwszym roku studiów w Akademii Sztuk Teatralnych, a teraz wskakujemy razem do łóżka. Z początku było to dla nas trudne, dlatego cieszę, że pierwszy raz w życiu pracowaliśmy z koordynatorką scen intymnych, Krystyną Lamą Szydłowską. Bardzo mi to pomogło – podkreśla Dominik Smaruj.

Adaptacji książki Annie Ernaux pt. „Le jeune homme” dokonała Sandra Szwarc. Krzysztof Szekalski napisał tekst sceniczny w oparciu o tę sztukę i na bazie improwizacji. 

Ciągle uczestniczymy w procesie improwizacji i myślę, że pozostaniemy w nim do samego końca. Chcielibyśmy zachować świeżość tego tekstu, przynajmniej w pewnych momentach, żeby pozostawić pewne rzeczy niedopowiedziane i mieć przestrzeń wolności. Jak mówi Katarzyna Kalwat: „Idziemy od tyczki tyczki”, ale po drodze mogą wydarzyć się między nami różne, czasem nieoczekiwane i nieoczywiste, sytuacje oraz interakcje – zaznacza Ewelina Paszke-Lowitzsch.

Krzysztof Szekalski zwraca uwagę na to, że Annie Ernaux zawsze pisze na podstawie własnych doświadczeń. 

Tylko wtedy jest to dla niej precyzyjne i prawdziwe. Jej metoda pracy polega na tym, że wielokrotnie poprawia swoje teksty, aby dojść do największej perfekcji. Musieliśmy więc być bardzo odpowiedzialni w uzupełnianiu tego utworu o nasze treści tak, żeby były na równie wysokim poziomie merytorycznym i treściowym, co teksty Ernaux. Dotyczy to także jakości języka, która jest równie istotna, co tematyka tej książki – wyjaśnia autor tekstu scenicznego. 

W spektaklu w reż. Katarzyny Kalwat ważną rolę odegrają fotografie, których autorem jest znany artysta wizualny, Zbigniew Libera.

Zauważyliśmy, że do narracji, którą przeprowadza Annie Ernaux, bardzo pasują zdjęcia Nan Goldin – wielkiej fotografki, która specjalizuje się w robieniu intymnych zdjęć. Podążałem za jej sposobem fotografowania – wyjaśnia Zbigniew Libera.

W „Młodym mężczyźnie” będzie można usłyszeć muzyczne utwory, które skomponowała Teoniki Rożynek. 

Starałam się zawrzeć w tym spektaklu jak najwięcej dźwięków, które będą budowały napięcie, ale najbardziej należy się spodziewać zastanej sytuacji dźwiękowej. Pracowałam na przetworzeniach już istniejącej muzyki – mówi Teoniki Rożynek.

Katarzyna Kalwat skorzystała z transkrypcji językowej, za którą odpowiada Natalia Mentkowska. Reżyserka zdecydowała się na to, bo istotne wydało jej się napięcie między intelektem a czystym atawizmem, które jest obecne w książce Annie Ernaux. 

To algorytm sztucznej inteligencji, który na oczach widza sczytuje słowa aktorki grającej Ernaux, czyli Eweliny Paszke-Lowitzsch. Bardzo interesuje mnie wprowadzanie do teatru nowych technologii. Transkrypcja języka w znaczący sposób oddziela twórczość napisaną, którą traktujemy jako rodzaj zadania aktorskiego, od wszystkiego, co mówimy publiczności w wymiarze scenicznym – wyjaśnia Katarzyna Kalwat.

Natalia Mentowska nie ukrywa, że to dość skomplikowany proces. I dodaje, że transkrypcja języka dopiero drugi raz została zastosowana w polskim teatrze w tak rozwiniętej formie.

Prapremiera spektaklu „Młody mężczyzna” w reż. Katarzyny Kalwat już 16 września na Scenie na Strychu WTW. Kolejne spektakle: 17, 19 i 20 września oraz 20, 21 i 22 października.

Bilety: www.wteatrw.pl

Realizatorzy

tłumaczenie: Agata Kozak
reżyseria:  Katarzyna Kalwat
adaptacja:  Sandra Szwarc
tekst sceniczny: Krzysztof Szekalski
fotografie, scenografia: Zbigniew Libera
muzyka: Teoniki Rożynek
transkrypcja języka, video: Natalia Mentkowska
koordynacja scen intymnych: Krystyna Lama Szydłowska
inspicjentka: Justyna Bartman-Jaskuła

Obsada

Ewelina Paszke-Lowitzsch, Dominik Smaruj