Ogólnopolski Dzień Transplantacji – rozmowy o darze życia w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym

W ubiegłym roku Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu kontynuował dynamiczny rozwój programu transplantacji serca, co potwierdziło status najintensywniej rozwijającego się ośrodka przeszczepowego w kraju. Drugi rok z rzędu USK przodował w Polsce w liczbie przeprowadzonych transplantacji serca u dorosłych, realizując aż 46 takich zabiegów w samym 2023 roku. Od 2021 roku, w rekordowo krótkim czasie, specjaliści USK przeszczepili aż 133 serca.

Przeszczepienia serca to jednak tylko część spektrum działalności transplantacyjnej USK. W 2023 roku przeprowadzono również 63 transplantacje nerek, w tym 8 od żywych dawców, oraz wykonywano transplantacje wątroby, co dowodzi wszechstronności i wysokiej kompetencji medycznej zespołu.

Pierwszy przeszczep nerki w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu miał miejsce już w 1983 r. Od tego czasu przeszczepiliśmy ponad 2.500 nerek. Od 1993 roku realizujemy również transplantacje wątroby. Udało nam się pomóc już kilkuset pacjentom. Kontynuujemy to nadal, rozwijamy dawstwo rodzinne. Jesteśmy ośrodkiem, który jest w czołówce w kraju, jeśli chodzi o przeszczepienia rodzinne nerek od żywych dawców. W ostatnim roku zrealizowaliśmy 8 takich zabiegów, to jest zdecydowanie duży sukces w naszym kraju. Od trzech lat prowadzimy także kolejną dziedzinę transplantologii czyli kardiochirurgię i przeszczepienia serca. W tamtym roku to 46 zrealizowanych zabiegów. Szpital USK jest wiodącym ośrodkiem jeśli chodzi o przeszczepy narządowe w naszym kraju, jest to priorytetowa nasza działalność, bo medycyna transplantacyjna to medycyna uniwersytecka – tłumaczy prof. dr hab. Dariusz Janczak, prorektor ds. klinicznych Uniwersytetu Medycznego, kierownik Kliniki Chirurgii Naczyniowej, Ogólnej i Transplantacyjnej USK.

Jednym z najbardziej spektakularnych osiągnięć w USK był przeprowadzony w 2022 r. zabieg retransplantacji serca połączony z jednoczasowym przeszczepieniem nerki, czyli ponowne przeszczepienie serca u pacjenta, u którego wcześniej wykonano transplantację tego organu, dodatkowo połączone z przeszczepieniem nerki. Zabieg powtórzyliśmy również w roku ubiegłym. To dowód na wyjątkowe umiejętności i doskonałe zgranie zespołów anestezjologów, nefrologów, kardiologów oraz chirurgów.

To był bardzo dobry rok, jeżeli chodzi o transplantologię. Bezwzględna liczba transplantacji, która została wykonana w naszym kraju jest rekordowa. Bardzo nas cieszy, że mieliśmy bardzo duży własny udział w tym sukcesie. Cieszymy się, że wieloletnia praca nad tym, żeby zgłaszalność dawców poprawiła się, przynosi wymierne efekty. Oczywiście nigdy nie będzie tak, że my powiemy, że już dość się narobiliśmy i już nie musimy podtrzymywać zainteresowania tym zagadnieniem. Tutaj można na nas liczyć, bo niestety to jest taki temat, o którym trzeba mówić – podkreśla znaczenie świadomości społeczeństwa na temat dawstwa narządów prof. dr hab. Michał Zakliczyński, kierownik Kliniki Transplantacji Serca i Mechanicznego Wspomagania Krążenia USK.

Oczywiście sukces nie bierze się znikąd. Razem z profesorem Zakliczyńskim zostaliśmy zaproszeni z ośrodka zabrzańskiego, w którym byliśmy szkoleni. Ja osobiście miałem szansę uczestniczyć w pierwszym wykonanym w Polsce przeszczepie przez prof. Zbigniewa Religę, 5 listopada 1985 r. To dało efekt w postaci liczby i jakości, bowiem również ilość powikłań, które towarzyszą naszym operacjom jest na tyle mała, że plasujemy się na pierwszym miejscu. Największą satysfakcją jest to, że koledzy kardiolodzy dzwoniący z Dolnego Śląska mówią, że w końcu mamy swój ośrodek, który przyjmuje chorych i nie umierają oni w kolejce, oczekując na przeszczep w Warszawie, Zabrzu czy Krakowie, tylko są bieżąco przyjmowani we Wrocławiu – mówi dr Roman Przybylski, kierownik Katedry Kardiochirurgii i Transplantacji Serca UMW, kierownik Oddziału Kardiochirurgii USK.

Jak przyznają specjaliści z USK organizacja programu transplantacji to wyzwanie.

To było ogromne wyzwanie zarówno logistyczne, jak i naukowe dla nas. Dodatkowo musimy mieć świadomość tego, że opieka anestezjologiczna to w pierwszym rzędzie jest bardzo często również opieka nad dawcą narządów, bo to też ma ogromne znaczenie czy donator będzie w optymalnym stanie do przeprowadzenia procedury. Wreszcie bardzo skomplikowana opieka okołoperacyjna, bo to nie tylko znieczulenie do zabiegu operacyjnego, ale równie kluczowym aspektem jest prowadzenie tych pacjentów we wczesnym okresie po przeszczepieniu. Wymagają oni czasami również różnych metod wspomagania hemodynamicznego. To jest ogromny zakres wiedzy, zaangażowania, empatii a przede wszystkim zrozumienia i współpracy z zespołem. To jest rzeczywiście klasyczny przykład takiego działania interdyscyplinarnego – wyjaśnia prof. dr hab. Waldemar Goździk, kierownik Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii.

A przeprowadzenie transplantacji to jest głównie walka z czasem.

Nie byłoby tych wszystkich wydarzeń bez zespołu i dziesiątek innych osób. Trzeba byłoby zrobić bardzo długi sznur rąk, ponieważ jest to około stu osób, które uczestniczą w tych zabiegach. Natomiast z okazji przypadającego 26 stycznia święta chciałbym, abyśmy także nie zapomnieli, że nie byłoby tego dnia bez donacji. Nie mówimy tylko tutaj o świadomości społecznej, którą wspólnie z Urzędem Miejskim Wrocławia będziemy budować wśród młodzieży. Pragnę także powiedzieć o tych wszystkich zespołach anestezjologicznych w całej Polsce, które zgłaszają dawców oraz muszą naprawdę poświęcić ogrom swojej pracy i zaangażowania, aby utrzymać te narządy w odpowiedniej kondycji, aby nasz zespół zdążył dojechać i udało się uratować naszego pacjenta – mówi Mateusz Rakowski, koordynator ds. transplantacji w USK we Wrocławiu.

Warto dodać, że Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu nie ograniczał się jedynie do transplantacji organów. Dużą część przeprowadzonych procedur stanowiły transplantacje tkankowe, w tym kilkadziesiąt przeszczepień rogówki w Klinice Okulistyki oraz liczne procedury przeszczepowe w Klinice Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej, jak również w Klinice Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku USK.

Rok 2023 w USK był również czasem intensywnego wsparcia dla pacjentów z innych ośrodków, dzięki aktywnemu zgłaszaniu dawców i realizacji setek transplantacji na terenie całego kraju. Działania te, wsparte kampaniami społecznymi i wzrostem świadomości społecznej na temat dawstwa, przyczyniły się do dawania szansy na nowe życie dziesiątkom osób. Nieocenione było również zaangażowanie anestezjologów, których często tytaniczna praca umożliwiła osiągnięcie tych wyjątkowych wyników.

Dla sukcesu polskiej transplantologii niezwykle istotna jest świadomość społeczeństwa w zakresie donacji organów i związanej z nią świadomej zgody na dawstwo. Dlatego Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu został partnerem akcji „Zgoda to dar życia. Tak chcę być dawcą”, realizowanej przez Urząd Miejski Wrocławia. Założeniem inicjatywy jest zwiększenie świadomości mieszkańców na temat znaczenia zgody na przeszczepienie. Miasto zachęca do wyrażania świadomej zgody, która po śmierci może pomóc uratować życie nawet 7 osobom. W ramach kampanii prowadzone są również akcje edukacyjne z udziałem Agnieszki Nowak, mamy 17-letniego Szymona, który zmarł nagle w ubiegłym roku a dzięki wcześniej wyrażonej przez niego zgodzie na bycie dawcą, możliwe było uratowanie życia 6 osób oraz Mateusz Rakowski, koordynator ds. transplantacji USK we Wrocławiu.

Bardzo cieszymy się, że mamy we Wrocławiu tak prężnie rozwijający się uniwersytecki ośrodek, w którym mogą być wykonywane również transplantacje serca, bo to jest ratowanie życia i zdrowia mieszkańców Wrocławia. Włączyliśmy się w kampanię społeczną „Zgoda to dar życia. Tak, chcę być dawcą”, ponieważ uważamy, że właśnie edukacja, informowanie rzetelne mieszkańców Wrocławia o możliwościach, o sprawdzonych metodach leczenia i terapii jest jednym z podstawowych naszych zadań. Pomimo tego, że istnieje pewne domniemanie zgody, to uważamy, że posiadanie potwierdzenia świadomej zgody na zostanie dawcą, np. w formie Wrocławskiej Karty Dawcy jest bardzo istotne. Przygotowane przez nas karty pobrało już tysiąc osób, a mamy takich kart o wiele więcej – zachęca Joanna Nyczak, dyrektor Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miejskiego Wrocławia.

Jak zapowiadają przedstawiciele USK, placówka planuje dalszy rozwój swoich programów transplantacyjnych i umacnianie pozycji lidera w dziedzinie transplantologii w Polsce. Podczas spotkania z mediami podkreślono znaczenie współpracy między specjalistami różnych dziedzin oraz potrzebę dalszego promowania świadomego dawstwa organów.

Jesteśmy dumni z całych zespołów medycznych, które odpowiadają za prowadzenie programów transplantacji. To jest wielki sukces, że z każdym rokiem zwiększamy ilość transplantacji. Choć w czasie pandemii koronawirusa, program transplantacyjny w całej Polsce zaliczył wyraźny spadek, teraz mamy kolejne miesiące po tym, jak te straty związane z tym, że te programy nie mogły być realizowane, odbudowujemy. To jest olbrzymia szansa dla pacjentów. Tak naprawdę Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu jest jednym z niewielu ośrodków w Polsce, który posiada taką szeroką gamę specjalistów i jest jednym z niewielu ośrodków, w których można prowadzić na takim poziomie program transplantacyjny. A stanowi on element szerszej strategii rozwoju naszego szpitala. Możemy ją skrócić do trzech aspektów – dbanie o personel, szkolenie personelu i możliwość jego rozwoju – podkreśla Marcin Drozd, dyrektor USK we Wrocławiu.